Can Mlynedd I Heddiw…

Cafodd mwy na 170 o longau, awyrennau a llongau awyr eu colli ar hyd arfordir Cymru o ganlyniad i ymosodiadau gan y gelyn neu wrth gefnogi’r ymdrech ryfel.

…. yr agerlong CAMBANK, wedi’i chofrestru yng Nghaerdydd, oedd y llong gyntaf i gael ei suddo yn nyfroedd Cymru gan long danfor o’r Almaen yn y Rhyfel Mawr 1914-18.

Dechreuodd ymgyrch y llongau tanfor ar 4 Chwefror 1915, pan gyhoeddodd y Gadlywyddiaeth Almaenig fod unrhyw longau masnach yng nghyffiniau Prydain ac Iwerddon yn dargedau cyfreithlon. Roedd y llwybrau môr drwy Fôr Iwerddon, ar hyd arfordir gogledd Cymru i Afon Mersi, ac ar hyd arfordir de Cymru i Abertawe, y Barri a Chaerdydd yn eithriadol o bwysig ar gyfer mewnforio bwyd a defnyddiau i gynnal diwydiant a’r ymdrech ryfel. Collwyd mwy na 170 o longau masnach, llongau llynges, awyrennau a llongau awyr.

Clawr blaen un o restri criw y CAMBANK o gasgliadau Archifau Morgannwg. Diolchir yn arbennig i Rhian Phillips, Uwch Archifydd, am ganiatáu i ni gynnwys y ddogfen ar wefan Casgliad y Werin Cymru.

Mae casgliad newydd ar wefan Casgliad y Werin Cymru yn dechrau rhoi sylw i rai o’r storïau. Bydd rhagor o wybodaeth yn cael ei hychwanegu yn ystod y misoedd nesaf.

Cafodd y CAMBANK ei hadeiladu gan John Readhead & Sons, South Shields, ym 1899, i’r cwmni llongau, W J Runciman & Son. Ei henw bryd hynny oedd y RAITHMOOR. Cafodd ei gwerthu i’r Merevale Shipping Co, Caerdydd, ym 1913, a newidiwyd enw’r llong i CAMBANK i gyd-fynd â thraddodiad enwi’r cwmni hwnnw. William Evans Thomas oedd y rheolwr enwebedig yn 17 Merchants Exchange, Bute Street.

Am 11 y bore ar 20 Chwefror 1915, cafodd y CAMBANK ei tharo gan dorpido wedi’i danio gan yr U-30 oddi ar Drwyn Eilian, Ynys Môn. Roedd wedi bod ar daith o Huelva i Garston gyda llwyth o gopr. Suddodd mewn 20 munud. Cafodd badau achub y llong, gyda’r 21 o griw a oedd wedi goroesi, eu tynnu gan fab achub Porth Llechog ac yna’r iot arfog ORIANA i Amlwch.

Heddiw, am 11 y bore, bydd y Comisiwn Brenhinol a Chasgliad y Werin Cymru yn cofio Joseph William Boyle, 30 oed, Trydydd Peiriannydd; Michael Lynch, 30 oed, Dyn Tân a Stowiwr; Robert Quigley, 34 oed, Dyn Injan Fach; a Charles Sinclair, 36 oed, Dyn Tân a Stowiwr – a’u teuluoedd.

Yn coffáu pawb a roddodd eu bywydau dros eu gwlad, ond nad oes ganddynt unrhyw fedd ond y môr.

Gwefan: http://www.peoplescollectionwales.co.uk/collections/415321
Gwefan: http://www.coflein.gov.uk/en/site/272145/details/CAMBANK/


Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:


Twitter Hashtag: #RCAHMWales