Mae’r Coflein Newydd ar Waith Heddiw

Mae’r Coflein Newydd ar Waith Heddiw

Ochr yn ochr â’r symud i’n cartref newydd, mae’r Comisiwn Brenhinol wrthi’n gwella’n gwasanaethau ar-lein, ac mae’r cyntaf o’r gwelliannau hynny’n digwydd heddiw: mae Coflein yn newid.

Mae’n bleser mawr gennym gyflwyno ffyrdd newydd o chwilio am ganlyniadau a’u harddangos i gynyddu’ch gallu chi i ddod o hyd i ragor o wybodaeth am archaeoleg a threftadaeth Cymru. Gallwch chi’n awr gynhyrchu mapiau dosbarthiad o’ch chwiliadau a’u llwytho i lawr mewn ffeil .CSV neu ffeil Google Maps .KML. Yn ein hadran Orielau newydd, gallwch chi hefyd weld rhai o’r lluniau gorau sydd gennym yn ein harchif.

Mae Coflein wedi’i chynllunio i fod yn hawdd ei chyrraedd ar eich ffôn neu’ch tabled. Oherwydd ein hymrwymiad i wella’n gwasanaethau ni’n gyson, mae rhagor o nodweddion gwych ar y gweill ac fe ddaw gwelliannau i’n system fapiau cyn hir. Defnyddiwch y botwm Adborth i ddweud eich dweud amdanynt.


Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

---

Rhannu ar:
• Twitter   •   Facebook   • Google+   • Linkedin

---

Rydym hefyd ar gael ar:


Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Bwletin Archifau a Llyfrgell Cofnod Henebion Cenedlaethol Cymru – Rhagfyr 2015

Croeso i’r rhifyn diweddaraf o Fwletin Archifau a Llyfrgell Cofnod Henebion Cenedlaethol Cymru (CHCC) http://www.cbhc.gov.uk/HI/CYM/Ein+Gwasanaethau/Rhoi+Cofnodion/Derbyniadau+Diweddar/. Gellir gweld yr eitemau archifol a’r llyfrau llyfrgell ac erthyglau o gylchgronau yn ein hystafell ddarllen gyhoeddus. Gellir gweld y deunydd archifol ar Coflein hefyd ynwww.coflein.gov.uk

Rydym ar agor i’r cyhoedd ar yr adegau canlynol:
Dydd Llun – Dydd Gwener 09.30 – 16.00, Dydd Mercher 10.30 – 16.30.
Fe’ch cynghorir i wneud apwyntiad.

Rhagfyr 2015

 

 

Archif

  Winter sunset over Blaenau, Cat.Ref. FHA01/017/02, C.553145, NPRN:305760



Cadw Guardianship Monument Drawings

Relating to:

• Basingwerk Abbey, 1926: Cat. Ref. CGM30/004
• Caernarfon/Caernarvon Castle, 1911-1975: Cat. Ref. CGM32/032-047; 33/001-071; 34/001-054; 36/002
• Caerphilly Castle, 1920-1974: Cat. Ref. CGM30/003; 31/049-088
• Ewenny Priory, c.1895: Cat. Ref. CGM30/001-002
• Harlech Castle, 1927-1949: Cat. Ref. CGM32/019-021
• ISCA Legionary Fortress, Caerleon, 1963-1974: Cat. Ref. CGM32/001-018
• Neath Abbey, 1953: Cat. Ref. CGM32/022
• Raglan Castle, 1907-1908: Cat. Ref. CGM37/001-002
• St David’s Bishops Palace, 1934-1972: Cat. Ref. CGM32/023-031
• Tintern Abbey, 1913-2001: Cat. Ref: CGM29/005-117; 30/005-035; 31/001-048
• White Castle: Cat. Ref. CGM36/001

 

Investigators’ Digital Photography

Covering dates: 2009-2015

Relating to:

• Dyffryn Adda Reverbatory Furnace, Anglesey
• Buckland Mill, Brecknockshire
• St. Iltyd’s Church, Llanhamlach, Brecknockshire
• Chapel of Holy Trinity/ Gwydir Chapel/ Capel Gwydir Uchaf, Llanrychwyn, Llanrwst, Caernarfonshire
• St. Benedict’s Church, Gyffin, Caernarfonshire
• St. Michael’s Church, Cilycwm, Carmarthenshire
• St. Doget’s Church, Llanddoget, Denbighshire
• St. Eilian’s Church/ St. Hilary’s Church, Llanelian-yn-rhos, Denbighshire
• St. Giles’ Church, Wrexham, Denbighshire
• St. Mary’s Church, Ruabon, Denbighshire
• St. Mary’s Church, Nercwys, Flintshire
• Llandaff Cathedral, Glamorgan
• St. Cattwg’s Church/ St. Cadoc’s Church, Llancarfan, Glamorgan
• St. Illtyd’s Church, Glamorgan
• St. Michael’s Church, Michaelston-super-ely, Glamorgan
• All Saints Church, LLangar, Merioneth
• Holy Trinity Chapel/ Rug Chapel, Dyffryn Edeirnion, Merioneth
• St. Mary’s Church, Taly-y-llyn, Merioneth
• St. Mary and St. Egryn’s Church, Llanegryn, Merioneth
• St. Bridget’s Church, Skenfrith, Monmouthshire
• St. Cybi’s Church, Llangybi, Monmouthshire
• Troy Farm, Monmouthshire
• St. James’ Church/ St. Martin’s Church, Manorbier, Pembrokeshire
• St. Padarn’s Church, Llanbadarn-y-garreg, Radnorshire

 

NMR Site Files

 

Photo surveys of:

 

• Aberystwyth Castle, c.1977: C.613974
• Dyffryn Mymbyr, 1951: C.613964
• Gelli, Llandygai, 1953: C.613966
• Gwenddar Mill, Henryd, 1950: C.613838
• Pont y Ceunant, Llangegai, 1951: C.613935
• Pont Pen y Benglog, 1951: C.613938
• St Curig's Church, 1949: C.613958
• St Tudno's Church, 1949: C.613848
• Tyddyn y Coed, 1951: C.613955

 

 

Bethania Christmas Card, Cat. Ref.FHA01/146/03, C.55317, NPRN: 305760

 

 

 

LLyfrau

Boorman, Derek. (2005). A century of remembrance : one hundred outstanding British war memorials, Pen & Sword Military, Barnsley.

Childe, V. Gordon. (1973). The dawn of European civilization, Paladin, St Albans.

Davies, John. (2015). A life in history. Y Lolfa, Talybont.

Evans, John Dorian. (2005). Betws New Drift Mine, John Dorian Evans, Betws.

Hewett, Cecil Alec. (1980). English historic carpentry, Phillimore, London.

Hoskins, W. G. (1967). Fieldwork in local history, Faber, London.

Mason, Shena (Ed.). (2009). Matthew Boulton : selling what all the world desires, Birmingham City Council ; Yale University Press, London.

Morris, Bernard. (2013). The pleasure of unravelling secrets : contributions to Swansea and Gower history, Gower Society, Swansea.

Musson, Chris & Driver, Toby. (2015). Above Brecknock : An historic county from the air, Gomer, LLandysul.

Nicholl, Lewis D. (1936). The Normans in Glamorgan, Gower and Kidweli, William Lewis, Cardiff.

Owen, Morfydd E. (1997). Bwrlwm llys Dinefwr : brenin, bardd a meddyg =The Din of Dinefwr : prince, poet and physician, Carmarthenshire Antiquarian Society, Llandybie.

Roderick, Arthur & Davies, Euros. (1994). Llambed ddoe = Lampeter yesterday, Gomer, Llandysul.

Simmons, I. G. ; Tooley, M. J. (1981). The Environment in British prehistory, Duckworth, London

 

Cyfnodolion

 

Ancient Monuments Society / Friends of Friendless Churches Newsletter no. 03:2015 (Autumn 2015)

Archaeologia Cambrensis vol. 164 (2015)

Archive: The Quarterly Journal for British Industrial and Transport History no. 88 (December 2015)

Army Historical Research Society Journal, almost complete run vols. 71-92 (1993-2014). Donated by Dr. C.S. Briggs.

Below! Quarterly Journal of the Shropshire Caving and Mining Club no. 2015:4 (Winter 2015)

British Archaeology no. 146 (January-February 2016)

Cambridge Antiquarian Society Proceedings vol. 104 (2015) [Donation]

Context (Institute of Historic Building Conservation members’ magazine) nos. 137-142 (November 2014- November 2015) [Donation]

Current Archaeology no. 310 (January 2016)

Landscapes vol. 16 no. 2 (November 2015)

Medieval Settlement Research vol. 30 (2015) [Donation]

Past: The Newsletter of the Prehistoric Society no. 81 (Autumn 2015)

Pembrokeshire Life (December 2015)

Proceedings of the Prehistoric Society vol. 81 (2015)

Sheetlines no. 104 (December 2015) and Index to vols. 68-104

Site Recorder no. 1592 (December 2015)

Stand To! The Journal of the Western Front Association, almost complete set vols. 29-91 (1990-2011). Donated by Dr. C.S. Briggs.

Welsh History Review vol. 27 no. 4 (December 2015)

Welsh Mines Society Newsletter no. 73 (Autumn 2015)

Welsh Railways Archive vol. 6 no. 2 (November 2015)

Welsh Railways Research Circle Newsletter no. 145 (Winter 2015)

Western Front Association Bulletin, almost complete set nos. 56-86 (2000-2010). Donated by Dr. C.S. Briggs.

 

Cylchgronau Gwasanaeth Ymwybyddiaeth Gyfredol

 

Ancient Monuments Society / Friends of Friendless Churches Newsletter no. 03:2015, p. 5: ‘Historic Environment (Wales) Bill’; p. 6 ‘Further Tales from Friends’ Churches’ includes reports about nine Welsh churches; p. 12 ff., ‘Casework’ section by Matthew Saunders and Lucie Carayon includes 390, High Street, Bangor (threat of demolition); Keeperes [sic] Cottage, Rhoose, Barry (objection by the Society to proposed partial demolition in course of conversion); Siloam Chapel, Bontnewydd, Caernarfon (clarification sought on details of proposed residential conversion); All Saints Church, Llanelli (proposed ‘completely unacceptable treatment’ of the building in course of a conversion); Old St. Peter’s Church, Peterstone Wentlooge (the conversion of this Grade I listed building by architect Richard Dean ‘a model of its kind’, the Society hopes); St. John, Rhosllanerchrugog (the Society ‘reflected on the detailing’ of a conversion scheme); p. 22: Report on the AGM of the Friends of Friendless Churches which took place at Rhowscrowther, Pembs.p. 25 ff.: ‘Gleanings’ section reports on a great number of Welsh sites and on the Welsh Religious Buildings Trust.

Archaeologia Cambrensis vol. 164, p. 262: Review, by Gwyn Meirion Jones, of Discovering the Historic Houses of Snowdonia by Richard Suggett and Margaret Dunn

British Archaeology no. 146, p. 16: ‘In search of the Stonehenge Quarries’ [in Pembrokeshire] by Mike Parker Pearson et al.; p. 65: ‘Casefiles: 23. Tyntyle, Rhondda’ by Cyllene Griffiths [listed building caseworker for Wales at the CBA]

Current Archaeology no. 310, p. 7: News in Brief section: ‘Consulting on the past’, a news item on the merged Historic Scotland and RCAHMS holding a public consultation on its draft corporate plan; p. 10: Upfront News section: ‘Crannog clues at Monmouth?’[about radiocarbon dating of a Neolithic timber]; p. 20: ‘Bryn Celli Ddu: Exploring a hidden ritual landscape’ by Ffion Reynolds et al.

Past: The Newsletter of the Prehistoric Society no. 81, p. 1: ‘Neolithic houses from Llanfaethlu, Anglesey’ by Catherine Rees and Matt Jones

Proceedings of the Prehistoric Society vol. 81, p. 1: ‘A Hafted Halberd Excavated at Trecastell, Powys: from Undercurrent to Uptake – the Emergence and Contextualization of Halberds in Wales and North-west Europe’ by Stuart Needham & contributors

Site Recorder no. 1592, p. 8: ‘Harlech Castle’ by Stephen Jones [Cadw’s restoration and new build project in Harlech]

Welsh History Review vol. 27 no. 4, p. 672: ‘The Significance of St. Davids and Its Bishops During the Fifteenth Century’ by Ralph A. Griffiths [former Chairman of the Commissioners, RCAHMW]; p. 789: Review, by Prys Morgan, of Historic Houses of Snowdonia by Richard Suggett and Margaret Dunn.

 

 

Cysylltwch â ni

Os oes gennych unrhyw sylwadau neu ymholiadau, mae croeso i chi gysylltu â ni:
Gwasanaeth Llyfrgell ac Ymholiadau CHCC
Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru
Adeilad y Goron, Plas Crug
Aberystwyth
Ceredigion SY23 1NJ

Ffôn: +44 (0)1970 621200
Ffacs: +44 (0)1970 627701
E-bost: chc.wales@cbhc.gov.uk
Gwefan: www.cbhc.gov.uk
Blog: www.newyddiontreftadaethcymru.blogspot.co.uk/



Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

---

Rhannu ar:
• Twitter   •   Facebook   • Google+   • Linkedin

---

Rydym hefyd ar gael ar:


Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Ein Gorffennol a’i Ddyfodol: Safleoedd yng Nghofnod Henebion Cenedlaethol Cymru

Mwynglawdd Copr y Gogarth, Llandudno.

Ar 20 Ionawr 2015, gwnaeth Kenneth Skates, Dirprwy Weinidog dros Ddiwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth, ddatganiad yn y Senedd ar ‘ein gorffennol a’i ddyfodol’.

http://www.assembly.wales/en/bus-home/pages/rop.aspx?meetingid=3101&assembly=4&c=Record of Proceedings - 193652#193652

Os hoffech weld manylion pellach am y safleoedd y mae’n sôn amdanynt yn ei ddatganiad a’r ymatebion, cliciwch ar y safleoedd isod i gysylltu â’r cofnod priodol yn ein cronfa ddata ar-lein www.coflein.gov.uk

• Mwynglawdd Copr y Gogarth 
• Gwaith Copr yr Hafod a Morfa
• Castell Penfro
• Castell Abertawe
• Castell Caerfyrddin
• Castell Dinefwr
• Castell Dinbych
• Castell Caerffili
• Castell Conwy
• Castell Harlech
• Castell Penrhyn
• Tŷ Tredegyr
• Plas Mawr, Conwy
• Castell Biwmares
• Castell Cydweli
• Castell Rhaglan
• Cae Pêl-droed Dinas Abertawe
• Capel Moriah (Casllwchwr)
• Y Tabernacl (Treforys)
• Capel Siloh (Abertawe)
• Priordy Ewenni
• Theatr y Palas (Abertawe)
• Ffynnon Dyfnog (Llanrhaeadr)
• Pier Victoria, Bae Colwyn
• Y Ffynnon yn Ffynnon Taf 
• Crochenwaith Nantgarw
• Pwll yr Hetty
• Neuadd y Dref Llantrisant
• Plas Llanelli
• Y Triongl (Merthyr Tudful)
• Ffatri Hoover (Merthyr Tudful)
• Cofeb Genedlaethol y Glowyr (Senghennydd)
• Glofa’r Universal

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:


Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Holiadur i Ddefnyddwyr Coflein

Yn sgil dathlu pen-blwydd Coflein yn ddeg oed yn gynharach eleni, hoffem gael eich barn ar ba mor dda mae’n gweithio, sut rydych chi’n ei defnyddio, a sut y dylem ni ei datblygu yn ystod y blynyddoedd i ddod. Byddem yn ddiolchgar pe gallech lenwi’r holiadur ar-lein yn https://www.surveymonkey.com/s/MM9TQLP

Mae Coflein yn darparu mynediad ar-lein i Gofnod Henebion Cenedlaethol Cymru – cronfa ddata, catalog ac archif digidol yr amgylchedd hanesyddol cenedlaethol.
Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Pen-blwydd Hapus! Mae Coflein yn ddeng mlwydd oed

Ar 13 Gorffennaf 2004 cafodd Coflein – cronfa ddata ar-lein Cofnod Henebion Cenedlaethol Cymru – ei lansio gan Alun Pugh, Gweinidog Diwylliant, y Gymraeg a Chwaraeon Cynulliad Cenedlaethol Cymru ar y pryd. Yn ei araith i gynulleidfa yn Nhŷ Crughywel, a fu’n gartref i’r Cynulliad cyn adeiladu Adeilad y Senedd, disgrifiodd y Gweinidog y gwasanaeth a’r bartneriaeth arloesol (SWISH – Gwasanaethau Gwybodaeth Gwe a Rennir ar gyfer Treftadaeth) a roddodd fod iddo. Mae’r bartneriaeth hon, rhwng Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru a Chomisiwn Brenhinol Henebion yr Alban, yn parhau i reoli Coflein, yn ogystal â gwasanaethau eraill megis Cymru Hanesyddol, a bu’n gyfrifol am ddatblygu’r wefan yn ystod y 10 mlynedd ddiwethaf.

Tîm gwreiddiol SWISH a oedd yn gyfrifol am ddatblygu Coflein yn 2004. Mae’r ffotograff yn cynnwys rheolwyr prosiect a datblygwyr cronfa ddata o Gomisiynau Brenhinol yr Alban a Chymru.

Fel fersiwn ar-lein cronfa ddata Cofnod Henebion Cenedlaethol Cymru, mae Coflein yn cynnig mynediad i’w gasgliadau ar archaeoleg, pensaernïaeth hanesyddol, a threftadaeth ddiwydiannol ac arforol Cymru. Pan gafodd ei lansio, roedd gwybodaeth ar gael am 64,000 o safleoedd. Yn y cyfamser, oherwydd gwaith cofnodi, arolygu a gwella data parhaus y Comisiwn Brenhinol, mae’r nifer wedi codi i bron 110,000. Mae’r ffigur ar gyfer y cynnydd yn hygyrchedd adnoddau digidol yr archif yn fwy trawiadol byth. Adeg lansio’r gwasanaeth yn 2004, roedd oddeutu 3000 o ddelweddau ar gael. Yn 2014 mae mwy na 105,000 o eitemau digidol yn hygyrch, gan gynnwys delweddau, mapiau a llawysgrifau wedi’u sganio yn ogystal â ffotograffau digidol. Mae hyn yn adlewyrchu’r pwyslais ar ddigido yn y Comisiwn a’r newid mewn arfer ffotograffig yn ystod y 10 mlynedd ddiwethaf, sy’n golygu bod ein holl ffotograffiaeth bellach yn ddigidol. Mae ein harferion gwaith yn sicrhau bod deunydd a gesglir yn y maes i’w weld ar Coflein yn gyflym iawn.

Gan mai partneriaeth sy’n parhau yw SWISH, mae’r safle wedi datblygu yn ystod y 10 mlynedd ddiwethaf. Yn 2008, oherwydd newidiadau i’r dechnoleg a dyluniad y rhyngwyneb roedd yn bosibl diwygio’r system yn sylweddol i gyd-fynd â phen-blwydd y Comisiwn yn 100 oed. Yn 2011, cyflwynwyd rhaglen fapio ddiwygiedig sy’n caniatáu cyfuno ymholiadau testun a map. Yn 2012, daeth yn bosibl chwilio’r catalog yn uniongyrchol, gan alluogi defnyddwyr i gasglu gwybodaeth o gasgliadau neu gyfranwyr penodol, yn ogystal â gwneud ymholiadau’n seiliedig ar safleoedd fel ag o’r blaen. Mae datblygiadau pellach sydd yn yr arfaeth yn cynnwys integreiddio system ymholi ac e-fasnach, a chynnwys mapiau hanesyddol yn y rhaglen fapio.

Mae’r rhaglen fapio newydd, a lansiwyd yn 2011, yn caniatáu i ddefnyddwyr chwilio am fapiau a thestun yr un pryd. Mae’r ffotograff hwn o Oleudy Santes Ann yn Sir Benfro yn un o fwy na 105,000 o eitemau digidol o CHCC sydd bellach ar gael ar Coflein.

Mae’r dechnoleg y tu cefn i Coflein wedi cael ei datblygu’n ddiweddar i ddarparu cynnwys ar gyfer gwefannau eraill. Mae Casgliad y Werin Cymru, gwefan sy’n dwyn ynghyd ddeunydd o gyrff treftadaeth, cymdeithasau hanesyddol ac unigolion ar draws Cymru, yn cynnwys bron 10,000 o eitemau a gyrchir yn uniongyrchol o Coflein. Felly gall gwybodaeth o’r Cofnod Henebion Cenedlaethol gael ei gweld ochr yn ochr ag eitemau o’r Llyfrgell Genedlaethol, Amgueddfa Cymru a chyfranwyr eraill. Mae gwefan Prydain oddi Fry yn defnyddio deunydd o Gasgliad Aerofilms Cofnod Henebion Cenedlaethol Cymru, ynghyd â deunydd cyffelyb o gasgliadau yn yr Alban a Lloegr, fel rhan o brosiect i’r DU gyfan sydd wedi’i seilio ar awyrluniau o 1919 i 1953 o’r casgliad unigryw hwn. Mae’r bartneriaeth SWISH ei hun wedi datblygu Cymru Hanesyddol, gwefan wedi’i seilio ar fapiau sy’n casglu ynghyd gofnodion gan gyrff sy’n dal gwybodaeth am amgylchedd hanesyddol Cymru, gan gynnwys Cadw, pedair Ymddiriedolaeth Archaeolegol Cymru ac Amgueddfa Cymru.

Bu’n bosibl chwilio’r catalog yn uniongyrchol ers 2012. Mae deunydd o Gasgliad Aerofilms wedi cael ei ddefnyddio ar wefan Prydain oddi Fry ynghyd â deunydd o’r casgliadau cyfatebol yn yr Alban a Lloegr.

Mae nifer y bobl sy’n defnyddio Coflein wedi cynyddu’n gyson ers ei lansio. Y llynedd edrychwyd ar fwy na miliwn o dudalennau gan fwy na 300,000 o ddefnyddwyr. Bu sylwadau defnyddwyr yn gadarnhaol fel rheol, ac rydym wedi derbyn llawer o wybodaeth ychwanegol am safleoedd ar hyd a lled y wlad, yn ogystal â rhai cywiriadau! Os ydych chi’n ddefnyddiwr rheolaidd, rydym yn diolch i chi am ddefnyddio Coflein, os nad ydych, beth am roi cynnig arni!

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Diwrnod Treftadaeth Cymunedol y Borth - Llwyddiant Ysgubol

Sarahjayne yn sgwrsio ag aelodau’r gymuned am y lluniau yn ein harchif.

Codwyd y llenni ar fywyd yn y gorffennol yn ystod diwrnod treftadaeth cymunedol y Borth yr wythnos ddiwethaf a drefnwyd gan Gomisiwn Brenhinol Henebion Cymru.

Roedd y trefnwyr, yr archaeolegwyr cymunedol Kimberly Briscoe a Sarahjayne Clements, yn eithriadol o falch bod y digwyddiad mor boblogaidd a bod cyfoeth o wybodaeth newydd wedi dod i’r golwg.

Meddai Sarahjayne, ‘Fe wnaethon ni ofyn i bobl ddod ag unrhyw ffotograffau, gwybodaeth neu atgofion oedd ganddyn nhw am y Borth. Hefyd fe roddwyd gwahoddiad i’r trigolion edrych ar y ffotograffau, mapiau a chofnodion sydd eisoes yn archif y Comisiwn, ac ysgogodd hyn nifer o atgofion. Fe ddaeth llawer o bobl i’r digwyddiad, ac roedd ganddyn nhw amrywiaeth o eitemau, o fedalau rhyfel i lun o Concorde yn hedfan dros y gofgolofn ryfel. Roedd ’na lawer o luniau teulu a rhai o adeiladau yn y Borth.’

Dywedodd Kimberly, ‘Fe ddaeth llawer o bobl i rannu eu hatgofion am orffennol y Borth. Roedden nhw wrth eu bodd yn dweud wrthyn ni am hanes y pentref, gan gynnwys lleoliadau siopau a banciau, sut beth oedd bywyd ysgol, a sut byddai teulu un wraig yn mynd â’u carpedi i’w sychu yn y neuadd ar ôl tywydd mawr.’

Dywedodd Kimberly a Sarahjayne yr hoffent ddiolch i’r holl drigolion a oedd wedi dod i rannu eu gwybodaeth. Defnyddir y wybodaeth newydd i ddiweddaru’r cofnodion ar Coflein (cronfa ddata ar-lein y Comisiwn Brenhinol) a chaiff ei hychwanegu at Gasgliad y Werin Cymru.

Bydd Kimberly a Sarahjayne yn cynnal rhagor o ddigwyddiadau hyd at fis Awst. Mae teithiau tywys wedi’u cynllunio eisoes ar gyfer mis Gorffennaf i gyd-fynd â Gŵyl Archaeoleg Prydain, a byddant yn dod i Garnifal y Borth ym mis Awst.

Os hoffech ymuno yn y digwyddiadau, neu os oes gennych wybodaeth i’w rhannu, gallwch gysylltu â hwy yn sarahjayne.clements@cbhc.gov.uk neu kimberly.briscoe@cbhc.gov.uk, neu gallwch chwilio am ‘The Coastal Heritage of Borth and Ynyslas’ ar Facebook.

Kimberly explaining about the failed resort plans at Ynyslas.

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Gallwch hoffi Comisiwn Brenhinol ar Facebook a dilyn @RCAHMWales ar Twitter i gael y newyddion diweddaraf.

Swyddogaeth cyfryngau cymdeithasol newydd ar gyfer Coflein!

Mae gan Coflein, cronfa ddata ar-lein chwiliadwy y Comisiwn Brenhinol, swyddogaeth newydd sy’n caniatáu i chi rannu gwybodaeth ddiddorol am safleoedd! Gall tudalen canlyniadau Chwiliad Safle gael ei rhannu bellach â chynulleidfa ehangach drwy gyfrwng safleoedd rhwydweithio cymdeithasol. Mae hyn yn ei gwneud hi’n haws i chi rannu cysylltau i unrhyw safle ar Coflein â’ch teulu, ffrindiau ac unrhyw un arall sydd â diddordeb. O dan bob disgrifiad o safle fe welwch eiconau cyfryngau cymdeithasol a fydd yn eich galluogi i roi nod tudalen i’r dudalen dan sylw ar nifer o safleoedd rhwydweithio cymdeithasol, gan gynnwys Facebook a Twitter.

Gall yr eiconau cyfryngau cymdeithasol o dan y disgrifiad gael eu defnyddio i roi nod tudalen i’r dudalen hon ar safleoedd rhwydweithio cymdeithasol.

Gan: Nikki Vousden

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Baddondy Glan Môr Coll yn dod i’r golwg ar ôl i Storm Ddifrodi Cysgodfan!

Cafodd Cysgodfan Bathrock ei gynllunio i roi cysgod i gerddwyr ar y promenâd. Mae’r pedair ochr agored yn cynnig cysgod rhag gwynt a glaw o unrhyw gyfeiriad ac mae’r parwydydd gwydrog yn darparu golygfeydd eang dros Fae Aberteifi.

Mae’r llanwau uchel diweddar a fu’n taro promenâd Aberystwyth wedi dinoethi olion baddondy pwrpasol cynharaf y dref, yn ogystal ag achosi difrod difrifol i adeiladwaith y cysgodfan hanesyddol ym mhen gogleddol Rhodfa’r Môr.

Llwyddodd tonnau a gyrhaeddodd dros 6 throedfedd o uchder i ddinistrio wyneb y morglawdd ar nos Wener, gan ysgubo ymaith y cerrig llanw o dan Gysgodfan Bathrock (NPRN: 411501). Adeiladwaith pren ag ochrau agored yw’r cysgodfan a adeiladwyd mewn dull Neo-Sioraidd syml yn y cyfnod rhwng y rhyfeloedd. Mae’n enghraifft ardderchog o’r celfi stryd a oedd yn nodweddiadol o drefi glan môr ar ddechrau’r ugeinfed ganrif. Yn anffodus, gan fod y cerrig llanw oddi tano wedi’u golchi i ffwrdd, mae’r slab concrit yr oedd y cysgodfan yn sefyll arno wedi dymchwel ac mae’r adeilad wedi dechrau disgyn i’r gwagle islaw.

Mae’r cysgodfan wedi’i danseilio ar ôl i stormydd diweddar olchi’r cerrig llanw i ffwrdd. Er gwaethaf y difrod i’r adeiladwaith, mae’r adeilad ei hun yn weddol gyfan. Mae cynlluniau ar y gweill i sefydlogi’r cysgodfan a’i symud o’i safle i’w atgyweirio.

O fewn y gwagle, mae cyfres o waliau islawr wedi’u dadorchuddio. Cafodd y Marine Baths eu hadeiladu ym 1810 gan Rice Williams Ysw., meddyg a gredai’n gryf fod cymryd bath rheolaidd mewn dŵr heli yn lleddfu rhai cyflyrau meddygol. Roedd yr arfer o ymdrochi mewn dŵr heli am resymau meddygol wedi dechrau ar ddiwedd yr ail ganrif ar bymtheg, ac roedd cytiau ymdrochi yn nodwedd gyffredin mewn llawer o drefi glan môr erbyn dechrau’r bedwaredd ganrif ar bymtheg. Byddai baddondy Dr Rice wedi galluogi’r ymwelydd llai anturus i fanteisio ar y pleser o ymdrochi yn nŵr y môr. Roedd ystafelloedd preifat ar gael i’r ymdrochwyr a baddon ymhob un ‘six feet long and two and a half wide, lined with Dutch tile, which being much less porous than marble, is more effectually cleansed from all impurities to which they are liable’. Yn ogystal, roedd boeleri mawr yn twymo’r dŵr fel nad oedd pobl o gyfansoddiad llai cadarn yn gorfod plymio i ddŵr oer.

Roedd gan y baddondy sylweddol faddon plymio, baddon cawod a baddon anwedd, a llety ar y llawr cyntaf. Ond erbyn diwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg roedd yn gorfod cystadlu â baddondy newydd ar Newfoundland Street (Stryd y Baddon erbyn hyn) a’r Queens Hotel yr oedd gan ei ystafelloedd ymolchi dapiau poeth, oer a dŵr heli er cyfleuster ei westeion. Ym 1892 fe gaeodd y Marine Baths a dymchwelwyd yr adeilad wrth wneud gwelliannau wedi hynny i’r promenâd gogleddol.

O fewn bastiwn mur y promenâd, mae olion waliau islawr y Marine Baths wedi dod i’r golwg. Roedd pibellau haearn bwrw yn ymestyn ymhell i Fae Aberteifi i sicrhau cyflenwad o ddŵr heli glân heb unrhyw dywod ynddo. Byddai boeleri islawr yn twymo’r dŵr i’r rheiny a ddymunai fwynhau ymdrochi llai bywiocaol.

Bu’r Comisiwn Brenhinol yn tynnu lluniau o’r waliau islawr ac mae’n bwriadu gwneud gwaith ymchwil a chofnodi mwy manwl pan fydd yn ddiogel i wneud hynny. Mae trafodaethau ar y gweill rhwng Cyngor Ceredigion a Cadw ar sut i sefydlogi ac atgyweirio Cysgodfan Bathrock.

Gan: Susan Fielding


Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales