O Gymru i Seland Newydd ac Yn Ôl!

Pont Llanelltud (NPRN 95424) c.1830, dyfrlliw, DI2015_0070

Bu’r cyhoedd yn hael eu rhoddion i Gofnod Henebion Cenedlaethol Cymru ers erioed, ond ychydig iawn o eitemau sy’n teithio o ben draw’r byd i gael eu cynnwys yn ein casgliadau o archifau. Yn fwy na hynny, mae’r llun dyfrlliw hyfryd hwn o Bont Llanelltud wedi gwneud y daith ddwywaith bellach. Oherwydd rhodd hynod o garedig Avril Stott a David Haigh o Auckland yn Seland Newydd, mae’n bleser mawr gennym ychwanegu’r gwaith hwn at ein casgliadau a rhoi cyfle i’r cyhoedd ei weld. Ni wyddom sut yr aeth y paentiad yr holl ffordd i Seland Newydd yn y lle cyntaf, ond credwn iddo gael ei beintio ar ddechrau’r bedwaredd ganrif ar bymtheg. Mae’n nodweddiadol o’r math o ddelweddau a gâi eu peintio gan dwristiaid bonheddig a ymwelai â Chymru yn ystod y cyfnod hwn.


Mae pum bwa eliptigol gan y bont, sy’n agos at Ddolgellau, a’r gred yw ei bod hi’n dyddio o ail chwarter y ddeunawfed ganrif a’i bod o bosibl wedi cymryd lle pont gynharach o’r Canol Oesoedd. Mae’r paentiad yn dangos y bont o’r de a gwelwn bentref Llanelltud yn glir yn y cefndir, a thŵr Eglwys Sant Illtud yn amlwg ymysg y coed. Cafodd pont goncrit newydd ei chodi yn y 1980au i gario traffig trymach, ond mae’r bont yn dal i gael ei defnyddio i groesi’r afon ar droed.

Pont Llanelltud o’r de-orllewin, 2008, DS2008_004_003

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:


Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Dyma’r Bont Dramffordd Cyntaf yng Nghymru, ac un o’r rhai Hynaf yn y Byd

Camlas Kymer a Phont Dramffordd Pwll-y-Llygod

Arolwg ar y gweill, pont dramffordd Pwll-y-Llygod
©Hawlfraint y Goron. NPRN 43100, DS2013_139_001

Camlas Kymer, a adeiladwyd gan Thomas Kymer rhwng 1766 a 1768, yw’r gamlas hynaf yng Nghymru. Roedd y gamlas yn 4.8 cilometr o hyd ac fe’i defnyddid i gludo nwyddau o gyfres o lofeydd glo caled a chwareli calchfaen ar hyd dyffryn Gwendraeth Fawr i gei yng Nghydweli. Roedd terfynfa’r gamlas ym Mhwll-y-Llygod, ac yn y fan hyn roedd tramffordd yn cysylltu â hi o Lofa Carwe. Mae’r dramffordd hon yn croesi’r afon yn gyfagos â’r gamlas, a bu’r Comisiwn Brenhinol yn rhoi sylw manwl yn ddiweddar i’r bont. Yn heneb gofrestredig bwysig, dyma’r bont dramffordd hynaf yng Nghymru ac un o’r rhai hynaf yn y byd.

Yn sgil cais gan Cadw, bu ymchwilwyr y Comisiwn Brenhinol yn archwilio’r bont yn ofalus. Cafodd yr adeiladwaith ei ddifrodi gan lifogydd diweddar ac i hwyluso’r gwaith atgyweirio bu’n rhaid gwneud arolwg trylwyr. Gan ddefnyddio sganio laser a thechnoleg gorsaf gyflawn, mae cofnod tri dimensiwn manwl o’r bont wedi’i wneud. Bydd y data, ynghyd â’r cynlluniau a golygon a gynhyrchwyd, yn cael eu cadw yn archif Cofnod Henebion Cenedlaethol Cymru.

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales