Misericordiau yn Nhyddewi

Eglwys Gadeiriol Tyddewi, Sir Benfro.
NPRN: 306   DI2008_1029

Ystyrir mai Eglwys Gadeiriol Tyddewi yn Sir Benfro yw’r safle sancteiddiaf yng Nghymru. Mae’n sefyll ar safle mynachlog o’r chweched ganrif a sefydlwyd gan Ddewi Sant, y cedwid ei greiriau yn yr Eglwys Gadeiriol hyd y Diwygiad pryd y cawsant eu cymryd ymaith ynghyd â chreiriau Justinian. Adeilad eiconig yw’r Eglwys Gadeiriol ei hun, ond er i lygaid yr ymwelwyr gael eu tynnu tuag i fyny yn aml at waith carreg a nenfwd ysblennydd canol yr eglwys, mae’n bosibl na fyddant yn gweld rhai o fanylion hyfryd Eglwys Gadeiriol Tyddewi.

Seddau sydd i’w cael fel rheol yng nghwir eglwys neu eglwys gadeiriol yw misericordiau; mae eu dyluniad yn caniatáu iddynt gael eu plygu i fyny pan nad ydynt yn cael eu defnyddio. Mae silff fach ar du isaf y sedd y gall y defnyddiwr bwyso arni i fod yn llai anghysurus wrth sefyll yn ystod gwasanaethau hir. Daw’r enw o’r Lladin ‘misericordia’, sy’n golygu trugaredd. O ganlyniad, cânt eu galw’n ‘seddau trugaredd’ neu ‘seddau tosturi’ weithiau. Yr un fath â llawer o’r gwaith coed mewn eglwysi ac eglwysi cadeiriol, mae misericordiau wedi’u cerfio’n grefftus yn aml, gan ddangos amrywiaeth fawr o bynciau.

Cafodd pob un o’r misericordiau yn Eglwys Gadeiriol Dewi Sant ei gerfio o un darn o dderwen. Oherwydd eu safle cudd, nid oedd cyfyngiadau celf eglwysig draddodiadol yn llyffetheirio’r crefftwyr ac roeddynt yn gallu eu mynegi eu hunain yn fwy rhydd. Eu hysbrydoliaeth oedd bwystoriau, chwedlau a storïau gwerin ac roeddynt braidd yn amharchus yn aml! Mae’r delweddau isod yn dangos rhai o’r misericordiau sydd i’w gweld yn y cwir yn Nhyddewi:

Câi misericordiau eu defnyddio gan glerigwyr i leddfu eu hanghysur yn ystod gwasanaethau hir. Mae’r geiriau sydd wedi’u peintio uwchben pob un yn cyfeirio at enw a/neu swydd y person a oedd yn eu defnyddio ar adeg benodol.
NPRN: 306   DI2012_2607

Mae’r misericord hwn yn dangos pererinion mewn cwch, a thynnwyd y llun gan Mrs. Trenchard Cox ym 1948.
NPRN: 306   DI2008_0016

Misericord yn dangos ‘saer llongau’. Tynnwyd y llun hwn ym 1948 hefyd.NPRN: 306   DI2008_0162

Roedd wynebau fel hwn yn destunau poblogaidd ar gyfer misericordiau.NPRN: 306   DI2012_2603

Câi bwystfilod rhyfeddol fel hwn eu hysbrydoli gan fwystoriau’r Oesoedd Canol yn aml.NPRN: 306   DI2012_2604

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Addoliad y Doethion

Y ffenestr orllewinol yn Eglwys Sant Deiniol, Penarlâg, Sir y Fflint, yn dangos Addoliad y Doethion.
DI2005_0594, NPRN 310514

Mae’r ffenestr hon yn Eglwys Sant Deiniol, Penarlâg, Sir y Fflint. Mae’n portreadu Addoliad y Doethion a chafodd ei dylunio gan Syr Edward Burne-Jones (1833-98).

Manylyn o’r ffenestr, yn dangos y Forwyn Fair,
y baban Iesu ac angylion.
DI2005_0594, NPRN 310514

Arlunydd a dylunydd Prydeinig oedd Burne-Jones a chwaraeodd ran allweddol yn adfywiad celf gwydr lliw ym Mhrydain yn rhan olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Roedd hefyd yn un o’r partneriaid a sefydlodd y cwmni celfyddydau addurnol hynod o ddylanwadol Morris, Marshall, Faulkner & Co. ym 1861, ochr yn ochr â William Morris, Charles Faulkner, Peter Paul Marshall, Dante Gabriel Rossetti, Ford Madox Brown a Phillip Webb. Ailffurfiwyd y cwmni o dan yr enw Morris & Co. ym 1875, ac mae llawer o’i ddyluniadau’n parhau i gael eu defnyddio i addurno cartrefi heddiw.

Mae’r ffenestr hon yn nodweddiadol o’r dyluniadau gwydr lliw a gynhyrchwyd gan Burne-Jones: mae ei feistrolaeth ar ddilladaeth, ei dreswaith llyfn a’r llu o angylion sy’n amgylchynu’r Iesu yn nodweddiadol o’i arddull.

Manylyn o’r ffenestr, yn dangos y Doethion yn dod ag anrhegion o aur, thus a myrr.
DI2005_0594, NPRN 310514

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales