Olrhain Newid ym Mae Caerdydd: Prosiect Cymunedol Prydain Oddi Fry, Butetown

Mae Bae Caerdydd wedi gweld llawer o newid ers ymweliad cyntaf Aerofilms 90 o flynyddoedd yn ôl. Ar un adeg roedd yn gartref i ddociau prysur, ond bellach mae’r bae wedi’i ailddatblygu’n dirwedd hollol wahanol sydd o bwys diwylliannol modern: ceir y Senedd (Cynulliad Cenedlaethol Cymru) ar lan y dŵr, yn ogystal â Chanolfan y Mileniwm, sy’n ganolbwynt nodedig i’r celfyddydau. Wrth edrych ar ddelweddau o Fae Caerdydd o gasgliad Prydain Oddi Fry, daw maint ac arwyddocâd y newid hwn i’r amlwg.

Golwg cyffredinol o Gaerdydd yn dangos y dociau

Fel rhan o’i Raglen o Weithgareddau, mae Prydain Oddi Fry yn defnyddio lluniau Aerofilms o Fae Caerdydd a’r cyffiniau yn fan cychwyn ar gyfer prosiect yn ardal Butetown sy’n pontio’r cenedlaethau. Mae’r prosiect yn cynnwys preswylwyr Red Sea House (menter Cymdeithas Tai Taf i ddarparu cartref ar gyfer morwyr Somalïaidd sydd wedi ymddeol) a’r grŵp Cymdeithas Ieuenctid Somalïaidd (SoYA).

Nod y prosiect yn y pen draw yw cynhyrchu ffilm fer sy’n dangos bywyd pob dydd yn yr ardal o safbwynt y gwahanol genedlaethau. Bydd y ffilm yn cynnwys atgofion yr hynafgwyr o fyw a gweithio yn Butetown, a phrofiadau mwy diweddar y plant o’r newid yn eu cymdogaethau.

Golwg o Gaerdydd yn dangos y dociau a Butetown

Yn hytrach na dim ond holi’r plant, maen nhw’n cael eu hannog i gymryd rhan yn y broses o wneud y ffilm. Mae’r cwmni ffilm Big Mouse Productions yn darparu arbenigedd, gan arwain sesiynau sy’n canolbwyntio ar hanfodion recordio proffesiynol. Mae’r cwmni hefyd yn dysgu’r plant sut i fod yn holwyr medrus a gofyn cwestiynau a fydd yn ysgogi atebion diddorol.

Mae plant SoYA wedi cael llawer o hwyl yn ymarfer eu sgiliau newydd ar ei gilydd. Bu rhai’n darganfod beth mae eu ffrindiau eisiau bod ar ôl tyfu i fyny (meddygon, gan amlaf), tra bu eraill yn siarad am y gwledydd lle maen nhw wedi byw (gan gynnwys UDA a’r Iseldiroedd). Nododd un plentyn fod cymaint yn fwy o balmentydd yng Nghymru nag yn UDA! Mae’r sesiynau hyn yn helpu’r plant i feithrin amrywiaeth o sgiliau y gallan nhw eu defnyddio yn y dyfodol wrth ymgymryd â phrosiectau eraill.

Golwg cyffredinol o ddociau Caerdydd

Pan oedd y ddinas yn ei hanterth fel grym diwydiannol, Bae Caerdydd oedd y porthladd mwyaf yng Nghymru, a byddai llu o longau, morwyr a gweithwyr doc yn llifo drwyddo. Mae treftadaeth ddiwydiannol Cymru bellach yn cael ei chydnabod yn rhan allweddol o hanes y wlad, ac mae gwaith yn cael ei wneud gan gyrff treftadaeth i wneud cofnod manwl o fywydau’r bobl a oedd ynghlwm wrth weithgareddau pob dydd y bae.

Golwg o ddoc Bute East, Caerdydd a’r ardal o’i gwmpas

Sut bynnag, nid yw cymaint o waith wedi’i wneud ar brofiadau’r morwyr o wledydd tramor, ac ar fywydau’r rheiny a ymgartrefodd yng Nghaerdydd, a dyma’r bwlch mae prosiect Butetown Prydain Oddi Fry yn ceisio ei lenwi. Adnodd unigryw ac amhrisiadwy yw casgliad Aerofilms y gellir ei ddefnyddio i ysgogi atgofion am y gorffennol. Drwy annog y genhedlaeth iau i ddarganfod hanes y lle maen nhw’n byw ynddo a chofnodi profiadau pobl hŷn eu cymuned, a thrwy ofyn iddynt rannu eu profiadau eu hunain o newid, gobeithir y bydd y prosiect yn olrhain microhanes o fywyd ym Mae Caerdydd, fel y’i gwelir drwy lygaid trigolion Butetown.

Golwg o ddociau Caerdydd

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Y Comisiwn Brenhinol yn Darparu Gwasanaethau o Safon Uchel, 2012-13

Bob blwyddyn, bydd staff y Comisiwn Brenhinol yn ymdrechu i ddarparu gwasanaethau o ansawdd uchel ar gyfer ein hamrywiaeth eang o ddefnyddwyr a chwsmeriaid yn y ffordd fwyaf darbodus ac effeithiol bosibl. Byddwn yn gosod dangosyddion perfformiad allweddol, ochr yn ochr â’n hamcanion gweithredol eraill ar gyfer y flwyddyn, i roi mesur o’n perfformiad. Yn ystod 2012/13, o ganlyniad i waith caled ac ymrwymiad ein holl staff, a thrwy sicrhau adnoddau ychwanegol drwy weithio mewn partneriaeth a denu arian o’r tu allan, llwyddasom i gyflawni neu ragori ar ein pymtheg targed, a restrir yn y tabl isod. Rydym yn arbennig o falch ein bod ni’n parhau i ddenu mwy a mwy o bobl i ddefnyddio ein hadnoddau, boed ar ffurf ymweliadau â’n hadnoddau ar-lein; ymchwilwyr yn ceisio gwybodaeth drwy ein gwasanaeth ymholiadau cyhoeddus; pobl yn manteisio ar yr hyfforddiant y gallwn ei ddarparu; neu’r niferoedd sy’n mynychu ein digwyddiadau. Mae galw’r cyhoedd am yr adnoddau ardderchog a ddarparwn yn parhau i dyfu ac mae bodlonrwydd â’n gwasanaethau yn parhau’n uchel. Rydym wedi cynyddu llawer o’n targedau ar gyfer 2013/14 er gwaethaf yr her fawr o ymdopi â gostyngiadau yn ein cyllideb.

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Welsh drought brings Roman and Iron Age aerial discoveries across the country

Figure 1. A tip-off from a Roman expert studying coin finds in central Wales led to this stunning discovery of a previously unrecorded Roman fort complex, showing as fading cropmarks in fields of wheat near Brecon, Powys (Crown Copyright RCAHMW, 1st August 2013).

The long spell of hot summer weather across Wales has left aerial archaeologists reflecting on some of their most significant discoveries since 2006. A previously unrecorded Roman fort, a Roman marching camp and scores of Iron Age farmsteads and forts have been discovered by the Royal Commission as parched grassland and ripening fields of wheat showed the locations of long-lost monuments. Aerial surveys over Cardiff and Pembroke Castles revealed parchmarks of lost buildings inside these well-visited attractions, while discoveries were made from Wrexham to Pwllheli, and from Haverfordwest to Chepstow.

Aerial archaeologist Dr Toby Driver from the Royal Commission carefully targeted reconnaissance flights in a light aircraft to where the drought conditions were most severe across the length and breadth of Wales. When cropmarks show in drought conditions, the Royal Commission’s aerial survey programme only has a few weeks to record the sites before rain or harvest removes them.

By far the most significant discoveries for Wales have been from the Roman period with a major Roman fort complex discovered near Brecon, and a Roman marching camp discovered near Caerwent Roman town. The Roman fort near Brecon is a rare discovery for Wales and was made following a tip-off from Roman scholar Dr Jeffrey L. Davies, who has worked with Toby on the Abermagwr Roman villa excavations. Toby explained:

‘Jeffrey Davies noticed an anomaly in Roman coin finds near Brecon, reported under the Portable Antiquities Scheme (PAS). He had a hunch that the coins, of the Emperor Claudius, could indicate a lost early Roman fort, and passed a grid reference to me the day before a flight into central Wales. I couldn’t believe my eyes when the pilot and I approached the location and saw fading cropmarks of a major Roman fort complex, lost beneath fields and a road for nearly 2,000 years.’

Other discoveries were made near Caerwent Roman town in south Wales, famously the market town of the Celtic Silures. Toby explained: ‘Close to Caerwent we discovered only the second Roman marching camp in Monmouthshire. These were overnight camps built by Roman soldiers on campaign in hostile territory. Because the campaigns against the tenacious Silures were documented by Roman historians, we expect more camps in south-east Wales than we currently know about. This new camp between Caerwent and Chepstow seems to show a small expeditionary force on manoeuvres, perhaps in the years around AD 50. West of Caerwent we found a remarkable ‘native’ Iron Age settlement. Given the decades of aerial survey in the region around Caerwent, these surprise discoveries show the continuing need for aerial archaeology in Wales.’

Figure 2. A rare discovery: only the second Roman marching camp in Monmouthshire, found between Caerwent and Chepstow, provides new evidence for the famous Roman campaigns against the Silures of south-east Wales. The characteristic ‘playing card’ shape of the camp shows as a cropmark in a ripening field of wheat, and an adjacent field of parched grass (Crown Copyright RCAHMW, 22nd July 2013).

Other discoveries made in the drought include one of the largest and most complex Iron Age defended farms in Pembrokeshire, on Conkland Hill, Wiston, as well as scores of newly recorded Iron Age farms and forts across south Pembrokeshire and in the Vale of Glamorgan, with two discovered close to the well-known Roman villa at Caermead, Llantwit Major. The archival work for the Royal Commission now begins, to catalogue and map the many discoveries and make the information more widely available to the public on its online database www.coflein.gov.uk


Learn more about aerial archaeology in Wales from the recent Royal Commission publication ‘Cymru Hanesyddol o'r Awyr / Historic Wales From the Air’ (RCAHMW 2012, £19.95) Dr Toby Driver, RCAHMW

How ‘cropmarks’  show lost archaeological sites

‘Cropmarks’ are revealed when grass and arable crops are put under drought stress, and they respond to subtle differences in moisture in the subsoil. Where crops are growing over the buried ditches of lost hillforts or prehistoric farms dark green lines form in fields; conversely buried stonework of lost buildings or old roads form yellow lines in grass and crops. These cropmarks can be seen most clearly from the air, but have to be photographed in a short time window before rain or harvest makes them disappear.
 

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #RCAHMWales

Eisteddfod Genedlaethol 2013

Lleoliad Maes Eisteddfod 2013.

Yr wythnos nesaf dewch i’n gweld ni yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn Ninbych i ddarganfod mwy am dreftadaeth gyfoethog ein cenedl o ran adeiladau ac archaeoleg. Bydd Coflein, ein cronfa ddata ar-lein, a’n harbenigwyr ein hunain, ar gael i ateb eich ymholiadau drwy gydol yr wythnos. Mae ein harddangosfa yn cynnwys paneli ar dref hanesyddol Dinbych, defnyddio blwyddgylchau coed i ddyddio adeiladau, arlunwaith Falcon Hildred, a gwaith y prosiect Cysylltiadau Metel yn Amlwch. Fe fyddwn ni yn y “Rhes Dreftadaeth”, stondin rhif 509-10, wrth ymyl Cadw ac Ymddiriedolaeth Archaeolegol Clwyd-Powys, felly galwch i mewn i’n gweld ni!

Dyddiadau pwysig i’r dyddiadur:
Ar Ddydd Mercher, 7 Awst, am 11am, bydd Cadeirydd y Comisiwn Brenhinol, Dr Eurwyn Wiliam, yn rhoi sgwrs ym Mhabell y Cymdeithasau 1 ar “Darganfod Hanes Sir Ddinbych - darganfyddiadau diweddar gan Gomisiwn Henebion Cymru”, ac eto ar Ddydd Iau, 8 Awst, am 3:30pm ym mhabell Sir Ddinbych (yn wynebu’r brif fynedfa).

Ar Ddydd Gwener, 9 Awst, bydd yr hanesydd milwrol, Medwyn Parry, yn rhoi sgwrs ar Olion Milwrol o’r Ugeinfed Ganrif yng Nghymru ym Mhabell y Cymdeithasau 2 am 10.30am.

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

Rydym hefyd ar gael ar:
Twitter Hashtag: #CBHCymru