Mapiau yng Nghofnod Henebion Cenedlaethol Cymru

Ardal Llanidloes ym 1887. Map ordnans 25’’, argraffiad cyntaf, dalen sir Drefaldwyn XLVII.4.
DI2011_1094

Defnydd

Gall ymchwilwyr astudio’r mapiau sy’n cael eu cadw yng Nghofnod Henebion Cenedlaethol Cymru. Yn ogystal, gallant weld mapiau Arolwg Ordnans 25 modfedd a 6 modfedd fel haenau ar System Wybodaeth Ddaearyddol.

Yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg gwelwyd twf aruthrol mewn gweithgarwch diwydiannol, dyfodiad y camlesi a’r rheilffyrdd, cynlluniau ehangu trefol enfawr, a datblygiadau pwysig eraill a weddnewidiodd rannau o dirwedd wledig Cymru. Mae mapiau’r cyfnod yn tystio i lawer o’r newidiadau hyn.

Ar raddfa lai, gellir yn aml olrhain hanes adeiladau unigol, enwau ffermydd ac aneddiadau, lleoliad hynafiaethau, a thirnodau eraill megis ffynhonnau, cerrig milltir a choed hyd yn oed.

Mae croeso i chi weld y catalog a’r casgliadau wedi’u digido ar Coflein, ein cronfa ddata o safleoedd a’n catalog o archifau, ar-lein yn www.coflein.gov.uk, neu yn ein llyfrgell ac ystafell chwilio.

Ardal Treharris ym 1919. Map ordnans 25’’, ail argraffiad.
DI2012_0326

Arolwg Ordnans

• Mapiau Arolwg Ordnans 1”, ‘Hen Gyfres’
Cynhyrchwyd rhwng 1805 a 1873. Mae cyfrol sy’n cynnwys mapiau ffacsimili o Gymru o’r gyfres hon ar gael yn y llyfrgell.

• Mapiau Arolwg Ordnans 25”, Cyfres y Siroedd
Y rhain yw’r mapiau mwyaf o ran graddfa a gynhyrchwyd yn fasnachol yn y DU. Cawsant eu cyhoeddi mewn camau a chwblhawyd yr argraffiad cyntaf ym 1890. Mae gan CHCC gyfres unigryw o fapiau gwaith yr arolygwyr Arolwg Ordnans a luniodd Gyfres Siroedd Cymru sy’n dangos y mapiau ail argraffiad cyhoeddedig a gwybodaeth mewn glas o’r gyfres flaenorol mewn haen oddi tanynt.

• Mapiau Arolwg Ordnans 6”
Mae’r fersiynau llai hyn o Gyfres y Siroedd yn cynnig gwell drosolwg o’r ardaloedd ar y mapiau. Mae Argraffiad Dros Dro (a gynhyrchwyd cyn cyflwyno Cyfeirnodau Grid Cenedlaethol) a set gyda gridiau ar gael.

• Mapiau Arolwg Ordnans modern o Gymru yn y cyfresi Landranger a Pathfinder

Ystad Baron Hill, Ynys Môn: map ystad o gatalog gwerthiant.
C19734

Casgliadau

• Set o fapiau Arolwg Ordnans 1:10,000 sy’n ffurfio mynegai i gardiau’r NAR [Cofnod Archaeolegol Cenedlaethol]. Mae manylion safleoedd a darganfyddiadau, gan gynnwys cyfeiriadau llyfryddol, i’w cael ar y cardiau NAR. Olion archaeolegol sy’n cael y sylw pennaf.

• Catalogau gwerthiant ystadau o ddechrau’r ugeinfed ganrif Maent yn cynnwys mapiau (wedi’u seilio ar fapiau 25” Cyfres y Siroedd gan mwyaf) sy’n dangos ffiniau’r darnau o dir sydd ar werth. Caiff yr eitemau hyn eu disgrifio’n fanwl a rhoddir enwau tenantiaid yn aml.

• Mapiau o Fur Antwn, Prydain Fore, Prydain Rufeinig, Caerfaddon Rufeinig a Chanoloesol, Caerfaddon Sioraidd, Caerefrog y Llychlynwyr a’r Oesoedd Canol, Caerefrog Rufeinig ac Angliaidd, a mapiau eraill.

• Adargraffiadau o fapiau cynnar, gan gynnwys map ffordd stribed Ogilby (1675), map Blaeu o Sir Forgannwg (1645), mapiau Bowen o Dde Cymru (1729), cynllun Speed o Gaerdydd (1610) ac eraill.

• Siartiau’r Morlys
Siartiau arforol modern o ddyfroedd arfordirol Cymru.

Map Arolwg Ordnans 6”, ail argraffiad, dalen Sir Forgannwg XXVII NE (1901), Cwm Rhondda.
DI2010_1140

Gwasanaethau

• Gwasanaeth ymholiadau am ddim i’r cyhoedd
• Gwasanaeth chwilio blaenoriaethol
• Llyfrgell ac ystafell chwilio
• Llyfrgell ddelweddau
• Digido
• Setiau data a mapio digidol
• Ymweliadau gan grwpiau
• Adnoddau addysgol

Ystafell chwilio Henebion Cenedlaethol Cymru.

Ar agor: Dydd Llun, Dydd Mawrth, Dydd Iau a Dydd Gwener 9:30 – 16:00, Dydd Mercher 10:30 – 16:30.
I gael rhagor o wybodaeth, cysylltwch â’n staff cyfeillgar a phroffesiynol yn:
Llyfrgell a Gwasanaeth Ymholiadau CHCC
CBHC
Adeilad y Goron, Plas Crug, Aberystwyth
Ceredigion, SY23 1NJ

Ffôn: +44 (0)1970 621200
E-bost: chc.cymru@cbhc.gov.uk
Gwefan: www.cbhc.gov.uk
Coflein: www.coflein.gov.uk
Blog: www.newyddiontreftadaethcymru.blogspot.co.uk

Tanysgrifiwch i Newyddion Treftadaeth Cymru a chofrestrwch ar gyfer yr RSS porthiant llawn: cliciwch y botwm RSS hwn a thanysgrifiwch!

---

Rhannu ar:
• Twitter   •   Facebook   • Google+   • Linkedin

---

Rydym hefyd ar gael ar:


Twitter Hashtag: #RCAHMWales